Ο Ναός είναι κτίσμα βυζαντινών αυτοκρατόρων, πιθανώς των Κομνηνών. Βρίσκεται σε μια καταπράσινη περιοχή, 1 χιλιόμετρο έξω από τα Κανάλια. Μέχρι το 1968 ήταν λειτουργικός. Τότε κατέρρευσε η στέγη του και παρέμεινε κλειστός μέχρι σήμερα, για περισσότερα από 40 χρόνια. Τη δεκαετία του ΄80 ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες συντήρησης οι οποίες εν τέλει ευοδώθηκαν με την ολοκλήρωση του έργου συντήρησης και αποκατάστασης.
Ένα χλμ. περίπου νότια απ’ τα Κανάλια – πάνω στο δρόμο που ενώνει το χωριό με την εθνική οδό Βόλου –Λάρισας-υπάρχει ένα θαυμάσιο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου. Πριν την αποξήρανση της λίμνης Κάρλας ο ναός βρισκόταν στις όχθες της λίμνης και προστάτευε τους ψαράδες τις δύσκολες ώρες που η λίμνη φουρτούνιαζε. «Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου ήταν άκρη της λίμνης (παραλία)», γράφει ο Ηλ. Λεφούσης.
Είναι ένας μονόχωρος κεραμοσκέπαστος δρομικός ναός . Η επικοινωνία με το εξωτερικό γίνεται με τρεις εισόδους και το εσωτερικό φωτίζεται από τρία δίλοβα παράθυρα.
Η εκκλησία έχει κτιστεί με παλιότερα μάρμαρα σε δεύτερη χρήση . Για να κτιστούν οι τοίχοι χρησιμοποιήθηκαν υλικά της αρχαιότητας και της πρώιμης χριστιανικής εποχής. « Η κρηπίδα ,η τριπλή σύνθεση-βάση, κορμός, στέψη – η διαμόρφωση των παραθύρων σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα στοιχεία χρονολογούν με πολλή πιθανότητα το κτίσμα στα τελευταία χρόνια του 12ου αι.ή στις αρχές του 13ου αι.’» γράφει ο Νικονάνος, ο οποίος μελέτησε το μνημείο, όπως και η Κουρκουτίδου και η Αβραμέα. Ο ναός είναι εσωτερικά κατάγραφος με τοιχογραφίες που ανήκουν σε διαφορετικές εποχές. Εξωτερικά οι τοίχοι του ναού είναι γεμάτοι με χαράγματα …(που) απεικονίζουν σκηνές από τη ζωή των Καναλιωτών ψαράδων. Κατά τον Απ. Παπαθανασίου ο ναός αποτελούσε καθολικό μοναστηριού που υπήρχε στην περιοχή.
Σημείο αναφοράς για τους παρακάρλιους κατοίκους ο άγιος Νικόλαος συνδέθηκε ποικιλότροπα με τη ζωή τους και ως προστάτης Άγιος και ως φυσικός χώρος που περιτριγυρίζει το ναό. Προστάτης των ψαράδων ο Άγιος Νικόλαος αλλά και του χωριού από τους Τούρκους , όπως διασώζουν θρύλοι λαϊκοί. Επίσης, ο αύλειος χώρος του ναού πρόσφερε την απλωσιά του για τη συσκευασία και το εμπόριο των φρούτων (παλιότερα) και συνδέθηκε με μέρες ξενοιασιάς & αργίας, όπως η πρωτομαγιά.
Σημαντικά πλήγματα δέχτηκε ο ναός από σεισμούς, κυρίως αυτούς του 1955 και μετά από εγκατάλειψη δεκαετιών και προχωρημένη ερείπωση ο σημαντικός αυτός ναός είναι σε κακή κατάσταση σήμερα . Το ότι στέκεται ακόμη όρθιος οφείλεται κυριολεκτικά στις προσπάθειες της Αρχαιολογικές Υπηρεσίας και συγκεκριμένα της 7ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, που έχει στηρίξει με υποστηλώματα το ναό .
Στις 20 Μαΐου 2015, ημέρα γιορτής της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Νικολάου, ουσιαστικά ξαναγεννιέται ο βυζαντινός (12- 13ος αι. μ. Χ.) ιερός ναός του Αγίου Νικολάου στα Κανάλια Μαγνησίας.
Έχοντας πετάξει τα δεκανίκια/υποστυλώματα, που για χρόνια συγκρατούσαν την τοιχοποιία του, στέκεται όρθιος αναδεικνύοντας τη μοναδική αρχιτεκτονική ομορφιά του. Το έργο στερέωσης και αποκατάστασης του ναού ολοκληρώθηκε και έγιναν τα θυρανοίξια την Τετάρτη 20 Μαΐου 2015 με την παρουσία του Σεβ/του ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ κ.κ. ΙΓΝΑΤΙΟΥ. Έτσι ένα αίτημα ετών, μια βαθιά επιθυμία της τοπικής κοινωνίας ικανοποιείται, ο ναός κατέστη και πάλι επισκέψιμος, στολίδι και προστάτης της περιοχής.
Το ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. – ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΜΝΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΡΛΑΣ καθιέρωσε από το 2006 την 20η Μαΐου, ημέρα ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου, ως ημέρα εορτασμού του Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΝΑΛΙΩΝ.
Στο ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΜΝΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΡΛΑΣ ο επισκέπτης μπορεί να δει έκθεση φωτογραφιών του βυζαντινού ναού και συνεχίζοντας το ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ. την προσπάθειά του για να αναδείξει το σημαντικό αυτό μνημείο σε συνεργασία με τον ιερέα των Καναλίων π. Αθ. Σκοπιανό έχει εντάξει το μνημείο στο πρόγραμμα επισκέψεων των φορέων και σχολείων που ακολουθούν τη διαδρομή : Λίμνη Κάρλα- Βυζαντινός ναός Αγίου Νικολάου – Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας – Αρχαιολογικός χώρος Προϊστορικού Οικισμού «Παλιόσκαλα». Ήδη το Φθινόπωρο του 2015 παρατηρείται μεγάλη επισκεψιμότητα και ενδιαφέρον ων επισκεπτών.
Βρίσκει την αίγλη του, λοιπόν, ο Ι.Ν. του ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ στα Κανάλια κι οφείλουμε όλοι μας, τοπική κοινωνία κι επισκέπτες, να τον προσεγγίσουμε με τον σεβασμό που του αξίζει.
Για το ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ.
Μωραΐτη Σταματία
